دامپینگ بعد از اسلیو و بای پس معده

سندرم دامپینگ (Dumping syndrome) وضعیتی است که بعد از دجراحی های لاغری زمانی رخ میدهد که غذا به سرعت از معده به مری حرکت کند و علائمی مانند گرفتگی شکم و اسهال بعد از غذا خوردن ایجاد کند. علائم برای چند دقیقه طول می کشد و حتی ممکن است تا چند ساعت ادامه یابد. این بیماری یکی از عوارض جراحی بای پس معده به شمار می رود. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی علل، علائم، پیشگیری و درمان سندروم دامپینگ بعد از جراحی چاقی بپردازیم، لذا تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

منظور از سندرم دامپینگ چیست؟

افرادی که تحت عمل چاقی به روش های مختلف قرار گرفته اند، پس از غذا خوردن دچار سرگیجه ،تهوع، اسهال و گاها استفراغ می شوند. به این علائمی که پس از تغذیه مشاهده می شوند دامپینگ می گویند. این وضعیت به عنوان سندروم تخلیه مکرر معده یا تخلیه سریع معده نیز شناخته می شود که می تواند بعد از جراحی های چاقی از جمله اسلیو معده و بای پس معده ایجاد شود.

لازم به ذکر است که سندروم دامپینگ ممکن است بعد از جراحی مری نیز مشاهده می شود. معاینات بالینی نشان دهنده میزان سندرم دامپینگ در تقریباً 10 درصد از بیماران پس از انجام عمل جراحی بای پس معده است.

علائم سندروم دامپینگ

به طور طبیعی بعد از ورود مواد به معده حدود 30 دقیقه یا بیشتر طول می کشد تا غذای وارد شده با اسید معده ترکیب شده و حضم شود. سپس این مواد وارد روده شده و در آن جا آب و مواد مفید آن جذب شده و سپس فرایند دفع آغاز می شود. اما در سندروم دامپینگ این مراحل طی نمی شود و غذا به سرعت به مرحله دفع می رسد. در این شرایط حدود 15 تا 30 دقیقه بعد از غذا خوردن مواد وارد راست روده شده و نیاز به دفع احساس می شود. برخی از علائم اولیه 10 تا 30 دقیقه پس از صرف غذا در بیمار ظاهر می شود که عبارتند از:

• استفراغ
• حالت تهوع
• گرفتگی شکم
• اسهال
• نفخ شکم و احساس ناراحتی در شکم
• افزایش ضربان قلب
• سرگیجه
• تعریق

این علائم تا زمانی که 1 تا 3 ساعت بگذرد ظاهر می شوند و پس از آن بیمار از علائم دیگر در نتیجه هیپوگلیسمی (افت قند خون) رنج می برد که عبارتند از:

• سرگیجه
• ضعف عمومی
• افزایش تعریق
• احساس گرسنگی
• احساس خستگی
• ضربان قلب بالا

در طولانی مدت، علائم دامپینگ می تواند سبب سوء جذب مواد، کم خونی کاهش وزن و کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی در بدن شود.

انواع سندرم دامپینگ

سندرم دامپینگ با توجه به محل بروز علائم به دو نوع اصلی زود هنگام و دیر هنگام تقسیم می شود. لازم به ذکر است که هر یک از آن علائم و نشانه های متفاوتی دارند و یک نفر می تواند به هر دو نوع مبتلا شود.

1- سندرم دامپینگ زودهنگام

علائم حدود نیم ساعت یا یک ساعت پس از صرف غذا ظاهر می شود. در این وضعیت، تسریع تخلیه معده از در روده کوچک رخ می دهد که منجر به انتقال مایعات از داخل رگ های خونی به مجرای روده می شود. به همین علت انقباضات در روده ایجاد شده و سپس بیمار علائمی مانند اختلالات گوارشی، نفخ، درد شکم و حملات اسهال علاوه بر افزایش ضربان قلب را نشان می دهد.

✍️ بیشتر بخوانید: عوارض عمل اسلیو معده

2- سندرم دامپینگ دیرهنگام

حدوداً 1 تا 3 ساعت پس از صرف غذا ایجاد می‌شود و در نتیجه انتقال سریع غذا به روده کوچک، مقادیر زیادی کربوهیدرات در روده متمرکز شده و سرعت جذب گلوکز افزایش می‌یابد. سپس این وضعیت باعث کاهش سطح قند خون می شود.

علت ایجاد سندرم دامپینگ

بعد از جراحی هایی که بر بخش های مختلف دستگاه گوارش انجام می شوند کنترل سرعت حرکت مواد در دستگاه گوارش مختل می شود. در نتیجه مواد غذایی به سرعت به روده تخلیه می شوند. سلول های سطح داخلی دستگاه گوارش با شبکه عصبی تحت عنوان شبکه روده ای کنترل می شوند. اغلب بعد از جراحی های معده به دلیل کاهش وزن، مدتی طول می کشد تا فعالیت دستگاه روده ای به تعادل برسد، بنابراین علائم دامپینگ مشاهده می شود. البته مواردی علائم دامپینگ را تشدید می کنند این مواد غذایی اغلب شامل قند ها چربی ها و لبنیات است.

چه کسانی در معرض خطر سندرم دامپینگ هستند؟

خطر سندرم دامپینگ یا تخلیه سریع معده برای افراد با شرایط زیر محتمل تر بوده و افزایش می یابد:

• جراحی های گاسترکتومی جزئی یا کامل
• جراحی بای پس معده
• شرایط پزشکی مانند سوء هاضمه عملکردی
• جراحی های مری و آسیب به اعصابی که حرکت دستگاه گوارش را کنترل می کنند.

روند تشخیص سندرم دامپینگ بعد از اسلیو

پزشک می تواند با ارزیابی علائم، سابقه پزشکی و انجام هر گونه جراحی معده، بیماری را تشخیص دهد. همچنین می‌توان از طریق انجام برخی آزمایش‌ها توسط پزشک و کنار گذاشتن سایر مشکلات پزشکی، دامپینگ را تشخیص داد. این آزمایش‌های تشخیصی عبارتند از:

↲ تست قند (تحمل گلوکز)

سندرم دامپینگ گاهی اوقات با کاهش سطح قند خون همراه است، لذا این آزمایش به پزشک کمک می کند تا تشخیص را تایید کند. تست تحمل گلوکز با گرفتن نمونه خون پس از انجام آزمایش از بیمار انجام می شود.

↲ تست تخلیه معده

این آزمایش سرعت تخلیه غذا توسط معده را پس از صرف غذا (حدود 1 تا 4 ساعت) اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش تخلیه معده در بیمارستان یا مرکز رادیولوژی انجام می شود.

↲ آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی

این روش با استفاده از دستگاه آندوسکوپ انجام می شود که یک لوله نازک و انعطاف پذیر با منبع نور است و وارد مری می شود. این دستگاه اندام های داخلی معده و روده را نمایش داده و به پزشک کمک می کند تا مشکلات پزشکی مانند عفونت ها و زخم های معده را شناسایی کند.

درمان سندرم دامپینگ

در بسیاری از موارد، زمانی که سندرم دامپینگ زود هنگام یا زودرس ایجاد می شود، بیمار در عرض چند ماه بدون نیاز به درمان بهبود می یابد. در برخی مواقع بیمار علاوه بر درمان، به رژیم غذایی نیز متوسل می شود و در صورت عدم موفقیت ممکن است به جراحی متوسل شود. در ادامه با روش های درمان دامپینگ بعد از جراحی آشنا شوید.

+ رعایت رژیم غذایی

بهترین درمان برای سندروم دامپینگ تغییر رژیم غذایی و اصلاح عادت های زندگی است. با این روش می توان علائم دامپینگ را کنترل کرد. پزشک توصیه می کند ابتدا الگوی غذایی را تغییر داده و از سیستم خاصی برای حفظ سلامت بدن و سیستم گوارشی پیروی کنید و با پرهیز از مصرف برخی مواد غذایی مانند: قندها، شیرینی ها، نوشیدنی های شیرین، علائم را کاهش دهید. از سوی دیگر، غذاهایی وجود دارند که به تسکین علائم و احساس بهتر کمک می کنند، از جمله:

• مواد غذایی فیبردار یا مکمل های فیبری مصرف کنید.
• شکر را با موادی که قند کمتری دارند، جایگزین کنید.
• در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید، حداقل 4 لیوان آب برای محافظت از بدن در برابر کم آبی بدن موثر است. مایعات باید حداقل یک ساعت قبل یا یک ساعت بعد از هر وعده غذایی مصرف شود.
• کربوهیدرات هایی مانند نان سبوس دار را بیشتر میل کنید.
• محدودیت مصرف نان ، برنج سفید و ماکارانی می تواند مفید باشد.
• مصرف الکل به طور کامل باید حذف شود.
• مواد غذایی دارای پروتئین می تواند مفید باشد.

+ درمان دارویی سندرم دامپینگ

پزشک پس از تلاش برای تغییر رژیم غذایی بیمار به دارو روی می آورد. همچنین، با مشورت و راهنمایی پزشک می توانید از دارو های مکمل برای جبران عدم جذب مواد غذایی استفاده کنید. در صورتی که بهبودی مشاهده نشود، پزشک دو نوع داروآکاربوز (داروی درمان دیابت) و تزریق اکترئوتید (جهت مهار ترشح انسولین و بسیاری از هورمون های دیگر) تجویز می شود.

+ جراحی سندروم دامپینگ

پزشکان برای درمان افراد مبتلا به سندرم دامپینگ که به روش‌های درمانی فوق پاسخ نمی‌دهند، از انواع جراحی استفاده می‌کنند، از جمله:

• برداشتن جراحی عصب واگ (واگوتومی پروگزیمال معده)
• گاستروژژنوستومی Roux-en-Y.
• بازسازی دریچه پیلور (دریچه عضلانی بین معده و روده )

کنترل و پیشگیری از سندروم دامپینگ

در حال حاضر هیچ راهی برای جلوگیری از سندرم دامپینگ یا تخلیه سریع معده وجود ندارد، اما یک رژیم غذایی خاص می تواند علائم را کاهش دهد. در اینجا چند نکته تغذیه ای برای تسکین علائم و نشانه های بیماری آورده شده است:

• 5 تا 6 وعده غذایی کوچک در روز بخورید.
• از افزودن قندهای ساده به غذاها و نوشیدنی ها خودداری کنید.
• با رعایت رژیم غذایی فوق، میزان پروتئین و فیبر را افزایش دهید.
• از نوشیدن مایعات هنگام غذا خوردن خودداری کنید.
• بعد از خوردن غذا از انجام فعالیت بدنی اجتناب کنید.
• مواد غذایی حاوی شیرین کننده های مصنوعی و پر شکر مثل شیرینی و شکلات، آبنبات، آبمیوه و نوشابه را حذف کنید.

مراقبت های پرستاری سندروم دامپینگ

مدیریت سندروم دامپینگ نیازمند یک نیاز جدی برای بهبودی سریع تر بیمار است. با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از جراحی لاغری، همکاری نزدیک بین پرستاران و بیماران می‌تواند به کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. مراحلی که در این مسیر لازم است طی شود عبارت اند از:

1- آموزش بیمار:

به بیمار توضیح دهید که سندرم دامپینگ چیست و علائم آن چگونه است و او را از مصرف غذاهای قندی و چرب به طور جدی منع کنید.

2- تغییر رژیم غذایی:

توصیه کنید که بیمار از وعده‌های غذایی کوچک و مکرر استفاده کند. به بیمار آموزش دهید که غذاها را به آرامی و به مدت طولانی بجود و مصرف مایعات را از غذاها جدا کرده و در فاصله‌های زمانی مناسب بنوشند.

3- پایش علائم دامپینگ:

علائم مانند تهوع، استفراغ، سرگیجه، و تعریق را پایش کنید. در صورت بروز علائم شدید، اقدام به ارجاع به پزشک نمایید.

4- کمک به تنظیم فعالیت:

بیمار را تشویق کنید که بعد از غذا به آرامی استراحت کند و از فعالیت‌های سنگین خودداری کرده و تا مدتی از ورزش حرفه ای دور باشد.

5- مراقبت‌های روانی:

به بیماران کمک کنید تا با تغییرات در سبک زندگی و عادات غذایی خود سازگار شوند، همچنین در صورت نیاز، مشاوره‌های روانی را پیشنهاد دهید.

6- پیگیری منظم درمان:

بیمار را به پیگیری منظم با پزشک برای بررسی وضعیت و تنظیم رژیم غذایی ترغیب کنید.

عوامل خطر و عوارض دامپینگ بعد از عمل بای پس

سندرم دامپینگ یا تخلیه سریع معده یکی از عوارض جراحی های معده مانند جراحی گاسترکتومی اعم از کامل یا جزئی و جراحی بای پس معده است که عوارض دیگری از جمله موارد زیر را به دنبال دارد :

• کم خونی و کاهش تعداد گلبول های قرمز
• عدم جذب مواد مغذی در بدن
• عدم جذب آهن و ویتامین ها
• ضعف و پوکی استخوان به دلیل عدم جذب کلسیم

در نهایت اما..

سندرم دامپینگ علامتی است که در بیماران جراحی چاقی در نتیجه تخلیه سریع معده به روده کوچک، به ویژه مواد قند ایجاد می شود. جایی که محتویات معده و شیره های گوارشی خیلی سریع و بدون هضم به سمت روده حرکت می کند و باعث بروز علائم زیادی مربوط به هضم می شود. این بیماری به دو صورت زود هنگام و دیر هنگام سبب بروز استفراغ، تهوع، اسهال، ضعف، تپض قلب و افت قند خون می شود.

برای تشخیص این سندروم پزشک سابقه فرد را از لحاظ انجام جراحی های چاقی اسلیو، عمل بای پس و یا جراحی مری بررسی می کند و با انجام آزمایش های ساده ای آن را تشخیص خواهد داد. این آزمایشات شامل آزمایش قند(گلوکز) ، رادیوگرافی و گاستروسکوپی است. جهت درمان سندروم دامپینگ می توان به روش خانگی و با رعایت نکات ساده ای اقدام کرد. و درصورت عدم بازدهی درمان دارویی و درنهایت جراحی از روش های دیگر درمان است.